(6) จตฺตาโร ตณฺหุปฺปาทา

[939] ตตฺถ กตเม จตฺตาโร ตณฺหุปฺปาทา? จีวรเหตุ วา ภิกฺขุโน ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ, ปิณฺฑปาตเหตุ วา ภิกฺขุโน ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ, เสนาสนเหตุ วา ภิกฺขุโน ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ, อิติภวาภวเหตุ วา ภิกฺขุโน ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ – อิเม จตฺตาโร ตณฺหุปฺปาทาฯ

(7) จตฺตาริ อคติคมนานิ

ตตฺถ กตมานิ จตฺตาริ อคติคมนานิ? ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, โทสาคติํ คจฺฉติ, โมหาคติํ คจฺฉติ, ภยาคติํ คจฺฉติฯ ยา เอวรูปา อคติ อคติคมนํ ฉนฺทคมนํ วคฺคคมนํ วาริคมนํ – อิมานิ จตฺตาริ อคติคมนานิฯ

(8) จตฺตาโร วิปริยาสา

ตตฺถ กตเม จตฺตาโร วิปริยาสา? อนิจฺเจ ‘‘นิจฺจ’’นฺติ สญฺญาวิปริยาโส จิตฺตวิปริยาโส ทิฏฺฐิวิปริยาโส, ทุกฺเข ‘‘สุข’’นฺติ สญฺญาวิปริยาโส จิตฺตวิปริยาโส ทิฏฺฐิวิปริยาโส, อนตฺตนิ ‘‘อตฺตา’’ติ สญฺญาวิปริยาโส จิตฺตวิปริยาโส ทิฏฺฐิวิปริยาโส, อสุเภ ‘‘สุภ’’นฺติ สญฺญาวิปริยาโส จิตฺตวิปริยาโส ทิฏฺฐิวิปริยาโส – อิเม จตฺตาโร วิปริยาสาฯ

(9) จตฺตาโร อนริยโวหารา

ตตฺถ กตเม จตฺตาโร อนริยโวหารา? อทิฏฺเฐ ทิฏฺฐวาทิตา, อสฺสุเต สุตวาทิตา, อมุเต มุตวาทิตา, อวิญฺญาเต วิญฺญาตวาทิตา – อิเม จตฺตาโร อนริยโวหาราฯ

(10) อปเรปิ จตฺตาโร อนริยโวหารา

ตตฺถ กตเม อปเรปิ จตฺตาโร อนริยโวหารา? ทิฏฺเฐ อทิฏฺฐวาทิตา, สุเต อสฺสุตวาทิตา, มุเต อมุตวาทิตา, วิญฺญาเต อวิญฺญาตวาทิตา – อิเม จตฺตาโร อนริยโวหาราฯ

(11) จตฺตาริ ทุจฺจริตานิ

ตตฺถ กตมานิ จตฺตาริ ทุจฺจริตานิ? ปาณาติปาโต, อทินฺนาทานํ, กาเมสุมิจฺฉาจาโร, มุสาวาโท – อิมานิ จตฺตาริ ทุจฺจริตานิฯ

(12) อปรานิปิ จตฺตาริ ทุจฺจริตานิ

ตตฺถ กตมานิ อปรานิปิ จตฺตาริ ทุจฺจริตานิ? มุสาวาโท, ปิสุณา วาจา, ผรุสา วาจา, สมฺผปฺปลาโป – อิมานิ จตฺตาริ ทุจฺจริตานิฯ

(13) จตฺตาริ ภยานิ

ตตฺถ กตมานิ จตฺตาริ ภยานิ? ชาติภยํ, ชราภยํ, พฺยาธิภยํ, มรณภยํ – อิมานิ จตฺตาริ ภยานิฯ

(14) อปรานิปิ จตฺตาริ ภยานิ

ตตฺถ กตมานิ อปรานิปิ จตฺตาริ ภยานิ? ราชภยํ, โจรภยํ, อคฺคิภยํ, อุทกภยํ – อิมานิ จตฺตาริ ภยานิฯ

ตตฺถ กตมานิ อปรานิปิ จตฺตาริ ภยานิ? อูมิภยํ, กุมฺภีลภยํ [กุมฺภีรภยํ, กุมฺภีฬภยํ (?) (กุมฺภ อีร อ = ภย)], อาวฏฺฏภยํ, สุสุกาภยํ – อิมานิ จตฺตาริ ภยานิฯ

ตตฺถ กตมานิ อปรานิปิ จตฺตาริ ภยานิ? อตฺตานุวาทภยํ, ปรานุวาทภยํ, ทณฺฑภยํ, ทุคฺคติภยํ – อิมานิ จตฺตาริ ภยานิฯ

(15) จตสฺโส ทิฏฺฐิโย

ตตฺถ กตมา จตสฺโส ทิฏฺฐิโย? ‘‘สยงฺกตํ สุขทุกฺข’’นฺติ สจฺจโต เถตโต ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ, ‘‘ปรงฺกตํ สุขทุกฺข’’นฺติ สจฺจโต เถตโต ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ, ‘‘สยงฺกตญฺจ ปรงฺกตญฺจ สุขทุกฺข’’นฺติ สจฺจโต เถตโต ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ, ‘‘อสยงฺการํ อปรงฺการํ อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ สุขทุกฺข’’นฺติ สจฺจโต เถตโต ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ – อิมา จตสฺโส ทิฏฺฐิโยฯ

จตุกฺกํฯ

5. ปญฺจกนิทฺเทโส

(1) ปญฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ

[940] ตตฺถ กตมานิ ปญฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ? สกฺกายทิฏฺฐิ, วิจิกิจฺฉา, สีลพฺพตปรามาโส, กามจฺฉนฺโท, พฺยาปาโท – อิมานิ ปญฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิฯ

(2) ปญฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ

ตตฺถ กตมานิ ปญฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ? รูปราโค, อรูปราโค, มาโน, อุทฺธจฺจํ, อวิชฺชา – อิมานิ ปญฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิฯ

(3) ปญฺจ มจฺฉริยานิ

ตตฺถ กตมานิ ปญฺจ มจฺฉริยานิ? อาวาสมจฺฉริยํ, กุลมจฺฉริยํ, ลาภมจฺฉริยํ, วณฺณมจฺฉริยํ, ธมฺมมจฺฉริยํ – อิมานิ ปญฺจ มจฺฉริยานิฯ

(4) ปญฺจ สงฺคา

ตตฺถ กตเม ปญฺจ สงฺคา? ราคสงฺโค, โทสสงฺโค, โมหสงฺโค, มานสงฺโค, ทิฏฺฐิสงฺโค – อิเม ปญฺจ สงฺคาฯ

(5) ปญฺจ สลฺลา

ตตฺถ กตเม ปญฺจ สลฺลา? ราคสลฺลํ, โทสสลฺลํ, โมหสลฺลํ, มานสลฺลํ, ทิฏฺฐิสลฺลํ – อิเม ปญฺจ สลฺลาฯ